Кыргызстанда акыркы убактарда ички дүң продуктуну (ИДП) эсептөө методологиясына байланыштуу кызуу талкуулар жүрүүдө. Жогорку Кеңештин депутаты Султан Айжигитов ИДПны эсептөөнүн ыкмаларын сынга алып, өкмөт статистиканы “көбөйтүп”, элди адаштырып жатат деп билдирген. Бирок экономист, эксперт Бахтияр Игамбердиевдин айтымында, депутаттын бул сындары негизсиз жана экономикалык принциптерди түшүнбөстүктөн улам келип чыккан.
ИДПны эсептөө эл аралык стандарттарга ылайык келет
Игамбердиев белгилегендей, Кыргызстандын ИДПны эсептөө ыкмалары БУУ, Эл аралык валюта фонду (ЭВФ) жана Дүйнөлүк банк сыяктуу эл аралык уюмдар тарабынан иштелип чыккан стандарттарга толугу менен шайкеш келет.
• Номиналдык ИДП – бул учурдагы баалар менен эсептелген экономиканын жалпы көлөмү.
• Реалдуу ИДП – инфляцияны эске алып, базалык жылдын баалары боюнча эсептелет, бул чыныгы экономикалык өсүштү аныктоого мүмкүндүк берет.
Бул методология дүйнөдөгү бардык өнүккөн мамлекеттерде – АКШ, Япония, Европа өлкөлөрүндө колдонулуп келет. Кыргызстан бул стандарттардан четтеп, өз алдынча жаңы методология ойлоп тапкан жок.
Айжигитовдун билдирүүлөрү – дилетантизмдин белгиси
Эксперттин айтымында, Айжигитов экономикалык терминдерди жана эсептөөнүн негиздерин түшүнбөстөн, методологияны сынга алып жатат.
• Депутат өткөн жылды реалдуу ИДПны эсептөө үчүн базалык жыл катары колдонуу туура эмес деп билдирген. Бирок бул дүйнөлүк стандарт жана макроэкономикалык практикада кеңири колдонулат. АКШда бул процесс орто эсеп менен 5 жылда бир жаңырса, Европа бирлигинде да үзгүлтүксүз жаңыртылып турат.
• Инфляция ИДПнын жасалма өсүшүнө алып келет деген пикир жаңылыштык. Инфляция макроэкономикалык фактор болуп саналат жана ал реалдуу ИДПны тууралоо үчүн гана колдонулат. Депутат инфляцияны эске албай туруп, экономикалык өсүштү аныктоо мүмкүн эместигин түшүнүүгө тийиш.
Кыргызстандын экономикасынын өсүшүн эл аралык уюмдар тастыктоодо
Депутат ИДПнын өсүшүн жасалма деп көрсөтүүгө аракет кылууда, бирок Кыргызстандын расмий статистикасын ЭВФ, Дүйнөлүк банк жана Азия өнүктүрүү банкы сыяктуу көз карандысыз эл аралык уюмдар да тастыктап жатат. Алар өлкөнүн экономикасынын өнүгүшү боюнча туруктуу отчетторду жарыялап келишет.
“Эгерде депутаттын маалыматтардын аныктыгынан күмөнү болсо, эл аралык эксперттерге кайрылсын. Бирок анын ордуна ал эч кандай далили жок, негизсиз билдирүүлөрдү жасап жатат”, – дейт Игамбердиев.
Популизм эмес, конструктивдүү иш талап кылынат
Эксперттин айтымында, депутат экономикалык саясатка жардам берүүнү кааласа, популисттик билдирүүлөрдү жасабастан, өкмөт менен кызматташып, конструктивдүү сунуштарды киргизиши керек.
“Эгерде маселе ИДПнын эсептөө методикасында эмес, экономиканы түшүнбөгөн адамдарда болуп жүрбөсүн?” – деп суроо салат Игамбердиев.
Анын айтымында, Айжигитовдун мындай билдирүүлөрү элдин мамлекеттик статистикага болгон ишенимин төмөндөтүп, коомчулук арасында дүрбөлөң жаратат. Өлкөнүн экономикасын өнүктүрүү үчүн саясатчылар эмоцияга эмес, так сандарга жана илимий негизделген методдорго таянуусу зарыл.
“Экономика популизмди эмес, кесипкөй мамилени талап кылат”, – деп жыйынтыктады эксперт.
Булак: Abal.kg
